Գրավատուին ծանուցման վերաբերյալ ՀՀ սահմանադրական դատարանի նոր որոշումը

Մեկնաբանության հոդվածը.

«Գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցման մասին» ՀՀ օրենքի (այսուհետ՝ Օրենք) 40-րդ հոդվածի 1-ին մաս և 2-րդ մաս

• Գրավառուի կողմից հիփոթեքի առարկա անշարժ գույքի նկատմամբ առանց դատարան դիմելու բռնագանձում տարածելու հիմքով այդ գույքի սեփականության իրավունքի պետական գրանցման համար Կադաստրի կոմիտե պետք է ներկայացվեն նաև գրավատուին հանձնված բռնագանձման ծանուցման պատճենը, բռնագանձման ծանուցումը գրավատուին հանձնված լինելու հանգամանքը հաստատող փաստաթուղթը (ՆՇՈՒՄ` հոդվածի կրճատումը և ընդգծումը մերն է),
• բռնագանձման ծանուցումը գրավատուին հանձնված լինելու հանգամանքը հաստատող փաստաթուղթ է համարվում ծանուցման փոստային առաքման անդորրագիրը կամ ծանուցումը հանձնված լինելու մասին գրավատուի ստորագրությամբ տրված ստացականը, այդ թվում` գրավատուի ստորագրությամբ ծանուցման պատճենի վրակատարված նշումը:

Նշված հոդվածի վերաբերյալ ՀՀ վճռաբեկ դատարանը դեռևս 2021 թվականի մայիսի 21-ին  թիվ ՎԴ/3164/05/18 վարչական գործով կայացված որոշմամբ արտահայտել էր իրավական դիրքորոշում, որ արտադատական կարգով բռնագանձման ծանուցումը գրավատուին հանձնված լինելու հանգամանքը հավաստող փաստաթուղթ կարող է լինել ․․․  ծանուցման փոստային առաքման անդորագիրը և այդ փոստային առաքման անդորրագիրը համարվում է  բռնագանձման ծանուցումը պատշաճ լինելու հանգամանք, որպեսզի պայմաններում Անշարժ գույքի կադաստրի կոմիտեն իրավաչափորեն կարող է գրանցել այդ գույքի սեփականության իրավունքը։ Այսինքն՝ Վճռաբեկ դատարանի մեկնաբանությամբ պարտադիր չէր գրավի բռնագանձման ծանուցումը գրավատուի կողմից ստանալու հավաստումը։

ՀՀ Սահմանադրական դատարանը այժմ տվել է իր մեկնաբանությունը Օրենքի 40-րդ հոդածի վերաբերյալ հետևյալ կերպ՝

• Բռնագանձման ծանուցման փոստային առաքման անդորրագիրը չի նույնանում այն անդորրագրի հետ, որը տրվում է ուղարկողին փոստային առաքանու ընդունման ժամանակ (ցանկացած նամակ փոստով ուղարկելիս ուղարկողին տրվում է անդորրագիր, որը այն չէ, ինչ ցանկացել է Օրենսդիրը),
• Օրենսդիրը նկատի ունի  «բռնագանձման ծանուցման փոստային առաքման անդորրագիրը» որպես պատշաճ ծանուցում դիտարկել  այն պարագայում, երբ այդ ծանուցումը ուղարկվել է պատվիրված նամակով՝ հանձնման մասին ծանուցմամբ․
• Բռնագանձան ծանուցումը գրավատուի կողմից ստանալու պահը ուղենշային է, քանի որ այդ օրից է սկսում բռնագանձման համար նախատեսված երկամսյա ժամկետի հաշվարկը,․
• ՀՀ Սահմանադրական դատարանը արձանագրել է և Օրենսդրի ուշադրությունն է հրավիրել, որ Օրենքով՝ հիփոթեքի առարկայի արտադատական բռնագանձման այլընտրանքային ծանուցման եղանակներ (օրինակ՝ հրապարակային ծանուցումներ և այլն) չի նախատեսվել այն դեպքում, երբ օրինակ գրավատուն հրաժարվում է ստանալ բռնագանձման ծանուցումը՝ ՀՀ ՍԴ կողմից ընդգծելով գրավառուի և գրավատուի իրավունքների հավասարակշությամբ օրենսդրության առկայության անհրաժեշտությունը։ 
• ՀՀ Սահմանադրությանը չի համապատասխանում ՀՀ վճռաբեկ դատարանի  թիվ ՎԴ/3164/05/18 վարչական գործով 2021 թվականի մայիսի 21-ի որոշմամբ արտահայտված իրավական դիրքորոշումը։ 

Այսպիսով՝ ՀՀ սահմանադրական դատարանը գտնում է՝

1․ որ Օրենքի նշված դրույթը համապատասխանում է Սահմանադրությանը հետևյալ մեկնաբանությամբ՝

անշարժ գույքի արտադատական բռնագանձման դեպքում Կադաստրի կոմիտեին սեփականության իրավունքի գրանցման համար պետք է ներկայացնել այնպիսի  փոստային անդորրագիր, որը հնարավորություն է տալիս հաստատել բռնագանձման ծանուցումը գրավատուին հանձնված լինելու հանգամանքը և այն հանձնելու օրը․

2․ Դիմողի նկատմամբ կայացված վերջնական ակտը ենթակա է վերանայման, որպես հիմք նոր հանգամանքի ի հայտ գալու համար, քանի որ մինչ այդ դիմողի նկատմամբ կիրառվել է այլ մեկնաբանություն Օրենքի հիշյալ հոդվածի վերաբերյալ։ 

Հարց՝ կարո՞ղ են արդյոք այս որոշումից օգտվել նախկին գրավատուները, որոնց անշարժ գույքը բռնագանձվել է հիմքում դնելով միայն փոստով առաքանու ուղարկումը։

Պատասխան՝ Մասամբ այո – դրա պատասխանը տրված է «Սահմանադրական դատարանի մասին» ՀՀ Սահմանադրական օրենքի 69-րդ հոդվածի 10-րդ և 11-րդ հոդվածով։ Մասնավորապես՝

եթե այդ դրույթն իր մեկնաբանությամբ ճանաչելով Սահմանադրությանը համապատասխանող, միաժամանակ ՍԴ-ն գտել է, որ այն նրա նկատմամբ կիրառվել է այլ մեկնաբանությամբ, դիմողի նկատմամբ կայացված վերջնական դատական ակտը նոր հանգամանքի ի հայտ գալու հիմքովենթակա է վերանայման օրենքով սահմանված կարգով։

Սույն դրույթը  տարածվում է նաև այն անձանց վրա, որոնք Սահմանադրական դատարանում դիմումը մուտքագրվելու օրվա դրությամբ դեռևս պահպանել էին նույն հարցով Սահմանադրական դատարան դիմելու իրենց իրավունքը, սակայն չէին դիմել Սահմանադրական դատարան։ 

Այսինքն, ստացվում է, որ այն անձինք, որոնց նկատմամբ կա բոլոր ատյանները սպառելուց հետո վերջնական դատական ակտ և չի անցել դրա ուժի մեջ մտնելուց հետո վեցամսյա ժամկետը՝ այլ անձի դիմումը ՍԴ մուտքագրվելու օրվա դրությամբ, ապա այդ անձինք իրավունք ունեն դիմել դատարան իրենց նկատմամբ դատական ակտերի վերանայման հայցով։ Ընդ որում՝ ՍԴ-ն իր մեկ այլ որոշմամբ (29.03.2022 ՍԴՈ-1645 ) հստակեցրել է այդ անձանց շրջանակը։ 

Հարց՝ Պարտադիր է ՍԴ նշված մեկնաբանությունը վարչական մարմինների (օրինակ՝ Կադաստրի կոմիտեի) համար։

Պատասխան՝ Այո, պարտադիր է ՍԴ որոշումն ուժի մեջ մտելու պահից։ Ստացվում է, եթե Կադաստրի կոմիտեում առկա են դիմումներ ՍԴ մեկնաբանությունից տարբերվող բռնագանձման ծանուցմամբ, ապա Կադաստրի կոմիտեն պետք է մերժի իրավունքի գրանցումները։